CD Projekt Red

Historia powstania i rozwoju

CD Projekt przeszedł naprawdę długą drogę. Jego założyciele zaczynali od sprzedaży pirackich płyt, ale później zalegalizowali działalność, otworzyli własną sieć sklepów i udało im się stworzyć firmę produkującą gry - i to bardzo udaną.

Założenie firmy: od sprzedaży gier do ich tworzenia

CD Projekt został założony przez Marcina Iwińskiego i Michała Kiczyńskiego, którzy zaczynali jako sprzedawcy pirackich gier. W tamtym czasie rynek gier komputerowych w Polsce był praktycznie nieuregulowany, a przedsiębiorców bardziej pociągały inwestycje w sprzęt niż oprogramowanie do gier. W związku z tym nie było ustalonego procesu dystrybucji, a większość nośników z grami dostępnych na rynku w tamtym czasie była piracka. Marcin i Michał byli wówczas kolegami z klasy i postanowili założyć własny biznes, zamawiając gry pocztą i odsprzedając je na targach Europa. Trwało to do około 1994 roku, kiedy w Polsce uchwalono ustawę o ochronie praw autorskich. Ponadto w tym czasie w Warszawie otwarto oddział Business Software Alliance, a nielegalny handel grami stał się niebezpieczny - naloty policji stały się częstsze.

Marcin i Michał postanowili przenieść swój biznes na wyższy poziom i zalegalizować go. Wtedy właśnie powstał CD Projekt. Firmie udało się nawiązać współpracę z Blizzardem i Interplay w celu wydawania licencjonowanych płyt, ale głównymi konkurentami pozostali sprzedawcy pirackich produktów.

Rozwiązanie widziano następująco - postawić na lokalizację gier z udziałem znanych polskich aktorów w połączeniu z przystępną polityką cenową.

Posunięcie okazało się słuszne - po podpisaniu kontraktu z Interplay, już pierwszego dnia udało się sprzedać około 18 tysięcy płyt. Nic dziwnego, bo zakrojona na szeroką skalę lokalizacja oraz cena gier, porównywalna z kosztem pirackich kopii, przyciągnęły uwagę graczy. Biznes okazał się więc udany, a kolejne edycje ukazywały się w ilości co najmniej 20 tysięcy egzemplarzy - i były bezpiecznie wyprzedawane. Na przykład Baldur's Gate sprzedał się w około 150 000 egzemplarzy.

Aby sprzedawać płyty, potrzebne były punkty sprzedaży, więc w latach 1995-1999, z pomocą brata Michała, Adama, otwarto sieć sklepów. Stopniowo sieć się rozrastała, a liczba pracowników rosła, ale wystarczyło kilka lat odkładania przychodów na przyszłość, by przejść do kolejnego etapu - tworzenia własnych gier.

Pierwsze projekty i rozwój franczyz gier

W 2002 roku CD Projekt otworzył nową dywizję, CD Projekt RED. Najbardziej udanymi projektami spółki były trylogia Wiedźmin, a także Cyberpunk 2077, wydany w 2020 roku.

Seria gier Wiedźmin (The Witcher)

Pierwszym udanym projektem firmy była seria gier Wiedźmin oparta na książkach Andrzeja Sapkowskiego. Jego opowieści o przygodach wiedźmina Heralta i jego towarzyszy cieszyły się ogromnym zainteresowaniem zarówno w Polsce, jak i za granicą. Założyciele CD Projekt sami czytali te historie, więc postanowili przełożyć je na format gry.

Rozwój i sukces trzech gier z serii

Prawa deweloperskie zostały wykupione od firmy Metropolis Software, która od 1997 roku nie wydała gotowego produktu, choć była zapowiadana w magazynie Gry Komputerowe. Jednak CD Projekt RED również nie od razu poradził sobie z projektem. Gra miała być naprawdę zakrojona na szeroką skalę - z dużym światem i swobodą wyboru decyzji przez graczy, które wpłynęłyby na dalszą fabułę. Początkowo udało się wydać jedynie bardzo okrojoną wersję demonstracyjną. Później zespół deweloperski został przeniesiony do warszawskiego biura i zatrudniono dodatkowych specjalistów. W szczególności, pod okiem nominowanego do Oscara Tomka Bagińskiego, studio Platige Image wyprodukowało trailery CG do wszystkich części trylogii.

Wpływ serii na popularność firmy

Premiera "Wiedźmina" miała miejsce w 2007 roku.

Projekt w pełni się udał - gra odniosła ogromny sukces, otrzymała wysokie oceny, a studio CD Projekt RED stało się znane na całym świecie.

Firma trafiła do wielkiej ligi, ale napotkała szereg trudności, które wiązały się z przejściem na wyższy poziom. Na przykład Atari wielokrotnie próbowało przejąć CDPR, ale zespół sobie z tym poradził.

Jednocześnie CD Projekt RED stał się prawdziwą kuźnią kadr - wielu deweloperów związanych z serią Wiedźmin dołączyło później do innych studiów i pracowało nad popularnymi projektami.

Cyberpunk 2077

Innym równie znanym projektem spółki był Cyberpunk 2077, wydany w 2020 roku. Podobnie jak "Wiedźmin", należy on do gatunku Action/RPG, a akcja toczy się w otwartym świecie.

Rozwój i wydanie gry

Cyberpunk 2077 to fabularna gra akcji oparta na grze planszowej Michaela Pondsmitha o tej samej nazwie, która ukazała się w 1988 roku. Akcja rozgrywa się w fikcyjnym północnoamerykańskim mieście, w którym technologie przyszłości stały się integralną częścią życia ludzi.

Nad nową grą pracował duży sztab około 500 osób. To więcej niż podczas prac nad trzecią częścią "Wiedźmina". Na stworzenie Cyberpunk 2077 przeznaczono 1,2 miliarda złotych, co uczyniło projekt jednym z najdroższych w historii branży gier. Projekt Knight City został opracowany przy udziale profesjonalnych projektantów krajobrazu.

Aby wzbudzić zainteresowanie grą, studio zaangażowało w jej tworzenie znanych aktorów. Keanu Reeves był zaangażowany w wizualizację i podkładanie głosu jednej z kluczowych postaci.

Wyzwania i problemy podczas tworzenia gry

W trakcie prac nad Cyberpunk 2077 firma napotkała jednak szereg problemów. W szczególności okres ten naznaczony był pandemią. Pracownicy zostali przeniesieni do zdalnej formy pracy, a procesy pracy w studiu zostały zrestrukturyzowane. Premiera gry była kilkukrotnie przekładana. W rezultacie, gdy Cyberpunk 2077 ukazał się w 2020 roku, zawierał wiele błędów. Było ich tak wiele, że gra została nawet usunięta ze sklepu PlayStation z powodu dużej liczby negatywnych recenzji użytkowników.

Po tym, jak firma zaczęła finalizować projekt i wydawać łatki. Prace nad grą zostały w pełni zakończone dopiero pod koniec maja 2024 roku, kiedy to okazało się, że zespół projektowy został przeniesiony do pracy nad czwartą częścią "Wiedźmina".

Reakcja społeczności i krytyków

Po premierze Cyberpunka w 2020 roku na PlayStation, społeczność graczy ostro skrytykowała grę ze względu na liczne wady.

Projekt miał jednak również wiele zalet - starannie opracowany projekt miasta, technologię ray tracingu, ulepszone przechwytywanie ruchu, proceduralne generowanie synchronizacji ruchu warg postaci dla każdej z 10 lokalizacji i wiele więcej.

Ponadto zdecydowano się wyeliminować cenzurę z gry, aby wyrazić idee transhumanizmu.

W związku z tym wersja gry na PC otrzymała w większości pozytywne recenzje od krytyków, którzy chwalili piękny i szczegółowy świat, rozwój postaci, ciekawe zadania poboczne i komponent fabularny.

Model biznesowy i innowacje

Oprócz udanych projektów, studio CD Projekt RED znane jest z niestandardowych rozwiązań biznesowych, a także krytyki DRM. Swego czasu firma popularyzowała wśród Polaków licencjonowane produkty, a obecnie promuje ideę, że DRM jest środkiem nieskutecznym. Takie zabezpieczenia nie są przeszkodą dla piratów, ale pogarszają relacje między kupującymi a twórcami, co według założycieli CDPR jest oznaką braku zaufania, a co za tym idzie - braku szacunku. Michał Kiczyński wcielił tę ideę w życie w swoim startupie OpenBooks, uruchomionym w 2014 roku. Działa on na zasadzie:

najpierw przeczytaj, później zapłać

Polityka DRM (Digital Rights Management)

Założyciele CD Projekt RED regularnie krytykują zabezpieczenia DRM, twierdząc, że są one nieskuteczne. Na przykład, prezes studia gier Marcin Iwiński powiedział kiedyś, że taki środek jest nieskuteczny, ale deweloperzy wciąż nie są gotowi, aby z niego zrezygnować. Zdaniem Marcina deweloperzy nadal używają DRM z przyzwyczajenia, udając, że to działa. W ten sposób DRM służy jako rodzaj "zasłony dymnej" zaprojektowanej w celu stworzenia iluzji ochrony własności intelektualnej przed inwestorami, akcjonariuszami i innymi wpływowymi osobami. Według Iwinskiego, wielu dyrektorów otwarcie mówi, że DRM to tylko pozory, ale jest to konieczne, aby uniknąć niezadowolenia ze strony wyższych szczebli.

W ten sposób komputerowa wersja trzeciej części Wiedźmina 3 została wydana bez DRM, ale jego brak nie wpłynął negatywnie na sprzedaż gry. Marcin jest przekonany, że DRM powoduje wiele niedogodności dla uczciwych użytkowników, ale dla piratów nie stanowi istotnej bariery. Dlatego od maja 2011 roku projekty CDPR są wydawane bez zabezpieczeń DRM. Później, na GDC w 2012 roku, Marcin ogłosił ostateczną rezygnację z DRM w produktach firmy.

Podejście do DLC (zawartości do pobrania) i rozszerzeń

CD Projekt RED zachwyca również graczy darmowymi DLC, patchami i rozszerzeniami. Przykładowo, gra Cyberpunk 2077 została wydana z darmowymi dodatkami zawierającymi zestawy przedmiotów w grze. Trwają również prace nad dodatkami fabularnymi do gry, ale są one dystrybuowane za opłatą.

Wpływ na kulturę i branżę gier

W swojej ponad dziesięcioletniej historii CD Projekt miał znaczący wpływ na popularyzację licencjonowanych produktów w Polsce, wydał szereg udanych projektów i zdołał stać się jedną z wiodących firm w dziedzinie gamemade. CD Projekt przejął również i rozwiązał studio Metropolis, które niegdyś scedowało na spółkę prawa do Wiedźmina. Udane projekty firmy zmusiły głównych deweloperów do zwrócenia uwagi na gry RPG dla jednego gracza i w dużej mierze przyczyniły się do rozwoju tego kierunku.

Znaczenie CD Projekt Red dla polskiej gospodarki

CD Projekt znalazł się również w pierwszej trójce najdroższych spółek na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, zostawiając w tyle nawet największą polską rafinerię ropy naftowej PKN Orlen.

CD Projekt znalazł się w pierwszej trójce wraz z siecią bankową PKO Polski Banka i firmą ubezpieczeniową PZU.

Pod względem kapitalizacji w 2023 r. spółka wyprzedziła nawet takiego giganta branży gier jak Ubisoft - twórcę Assassin's Creed, Watch Dogs i wielu innych popularnych gier.

Rola w kształtowaniu kultury gier w Europie

Udane projekty CD Projekt Red sprawiły, że inni główni deweloperzy zaczęli myśleć o tworzeniu gier na dużą skalę. Tworząc konkretną grę, zespół CDPR stawia na zaangażowanie graczy. Fabuła powinna być ekscytująca, aby gracze byli zainteresowani tym, co stanie się dalej z postacią. To ważny element gier RPG. Na przykład, gdy w Wiedźminie Geralt bada ofiarę, stopniowo zauważa coraz to nowe szczegóły. W rezultacie, gdy badania zbliżają się do końca, gracz może już założyć, że będzie miał do czynienia z potworem, którego nigdy wcześniej nie spotkał. Tę samą zasadę zastosowano w Cyberpunk 2077. Jeden z najciekawszych questów, Bunraku, rozpoczyna się od zbadania przez protagonistę tajemniczej sprawy.

Choć słynne projekty CD Projekt Red nie wniosły do branży gier czegoś, co można by nazwać "rewolucyjnym", to cechuje je dbałość o szczegóły i jakość pracy nad wszystkimi elementami gry - scenariuszem, projektem otoczenia, postaciami itd. Wszystko to przyciąga uwagę graczy i utrzymuje ich zainteresowanie.

Krytyka i wyzwania

Praca nad tak dużymi projektami jak Wiedźmin czy Cyberpunk 2077 wiąże się z szeregiem trudności. Dlatego też CD Projekt Red wielokrotnie borykał się z różnego rodzaju problemami i był krytykowany.

Na przykład, aby pomyślnie ukończyć "Wiedźmina", studio potrzebowało pieniędzy, więc deweloperzy zgodzili się na umowę z Atari. W pewnym momencie firma zaoferowała stworzenie konsolowego portu, The Witcher: Rise of the White Wolf, a nawet zajęła się znalezieniem studia do portowania - było to francuskie WideScreen Games. CD Projekt Red zrobił to na własną odpowiedzialność, co było niefortunną decyzją. Przelewając środki z jednej spółki do drugiej, budżet stawał się coraz mniejszy, a liczne podróże i konsultacje nie opłacały się. Gdy fundusze stały się niewystarczające, CD Projekt Red postanowił się wycofać, ale Atari zażądało zwrotu pieniędzy. Doprowadziło to do sprawy sądowej, która zakończyła się dopiero po tym, jak CDPR obiecało, że Atari otrzyma prawa do dystrybucji Wiedźmina 2 w USA.

Były też inne problemy. Na przykład w 2018 roku przedstawiciele Andrzeja Sapkowskiego, pisarza, który stworzył opowiadania o Wiedźminie, zażądali 6% tantiem, grożąc, że w przeciwnym razie pójdą do sądu. Początkowo Sapkowski odmówił przyjęcia procentu od zysków, oddając studiu prawa do dzieł za 10 000 dolarów.

Spotkanie z problemami technicznymi i etycznymi

Dużym wyzwaniem dla firmy były liczne problemy w grze Cyberpunk 2077. Kiedy projekt został wydany, gracze napotkali różne błędy - postacie mogły przechodzić przez ściany, zabici wrogowie ostrzegali innych wrogów, że gracz może być w niebezpieczeństwie itp. Ponadto występowały liczne błędy w zadaniach i mechanice gry. Wśród licznych skarg graczy akcje firmy spadły o 50%, a wkrótce o kolejne 18% z powodu usunięcia gry z cyfrowego sklepu PlayStation.

Wraz z tym pojawiły się problemy związane z bonusami dla pracowników. Początkowo firma stosowała system, w którym nagrody pieniężne były powiązane z ocenami gier. Później jednak zarząd ponownie przeanalizował tę sytuację i doszedł do wniosku, że takie działanie było nieuczciwe w kontekście prac nad Cyberpunk 2077.

W związku z tym firma wzięła na siebie pełną odpowiedzialność, wypłaciła obiecane premie pracownikom i zajęła się naprawą błędów, wydając łatki do Cyberpunk 2077, które naprawiały błędy w rozgrywce, mechanice zadań, wizualizacji postaci i innych.

Zarządzanie oczekiwaniami publicznymi i opiniami użytkowników

Ogromny sukces trzeciej części "Wiedźmina" zachęcił deweloperów i podsycił zainteresowanie publiczności kolejnym projektem CDPR. Jednak, jak wspomniano powyżej, podczas prac nad Cyberpunk 2077 studio napotkało szereg problemów. Przykładowo, musiało przenieść pracowników do zdalnej formy pracy z powodu COVID, aby zreorganizować procesy pracy. W rezultacie, do czasu wydania gry, zawierała ona wiele problemów technicznych.

W związku z tym na studio spadła fala krytyki. Oczekiwania na fali sukcesu "Wild Hunt" były wysokie, dodatkowo w projekt zaangażowani byli znani aktorzy, w szczególności Keanu Reeves. Wszystko to podsycało zainteresowanie użytkowników, więc rozczarowanie z powodu licznych błędów stało się ogromne.

CD Projekt RED miał już jednak kredyt zaufania użytkowników, więc firmie udało się przezwyciężyć te trudności. Studio ma już ugruntowaną pozycję dzięki wysokiej jakości trylogii o "Wiedźminie". Ponadto CDPR pozostaje w stałym kontakcie ze społecznością graczy, publikując filmy na Youtube, publikując posty informacyjne w sieciach społecznościowych. Stale aktywne jest również forum CDPR, na którym sami deweloperzy często uczestniczą w dyskusjach.

Facebook

Instagram

YouTube

WebSite

Przyszłość CD Projekt Red

Studio CD Projekt RED aktywnie pracuje nad nowymi projektami. Obecnie uwaga deweloperów skupiona jest na czwartej części "Wiedźmina", o roboczej nazwie Polaris. Zatrudnia on większość zespołu - około 330 osób. Nowa gra będzie działać na silniku Unreal Engine 5. Podobnie jak poprzednie części, kolejny "Wiedźmin" to projekt zakrojony na szeroką skalę, którego akcja toczyć się będzie w otwartym świecie.

Również w planach na przyszłość CDPR - rozwój projektu w nowym uniwersum. Na razie znamy tylko jego roboczą nazwę - Hadar. Deweloperzy jeszcze nie rozpoczęli prace nad tą grą, obecnie opracowują ustawienia.

Ponadto wiadomo, że do końca roku współzałożyciel CD Projekt RED i jeden z menedżerów Marcin Iwiński opuści swoje stanowisko.

Oczekiwane projekty i kierunki rozwoju

Oprócz kolejnej części "Wiedźmina", do wydania przygotowywana jest również gra o Cyberpunku 2077 pod roboczym tytułem Orion. W planach jest również wydanie kolejnej "pełnoprawnej" gry w uniwersum Wiedźmina - projekt ten nosi obecnie roboczy tytuł Canis Majoris.

Ponadto studio The Molasses Flood pracuje nad kolejnym projektem w uniwersum Wiedźmina przy wsparciu CDPR. Planuje się, że gra będzie zawierać nie tylko tryb dla jednego gracza, ale także multiplayer. Projekt nosi roboczą nazwę Sirius.

Strategie adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych

Studio CDPR znane jest między innymi z niekonwencjonalnych decyzji biznesowych, które pomagają mu utrzymać się na powierzchni. Dla przykładu, w 2008 roku, kiedy nastąpił kryzys finansowy, CD Projekt zamknął swoje oddziały na Węgrzech i w Czechach oraz zmniejszył liczbę pracowników o połowę. Choć sytuacja była zła i trudno było znaleźć pieniądze na pensje, spółka znalazła rozwiązanie. Adam Kiciński zaproponował umowę z Optimusem. Formalnie Optimus kupił CD Projekt, ale w rzeczywistości doszło do fuzji spółek - ostatecznie deweloperzy weszli na giełdę i wyemitowali akcje, które od tego czasu znacznie zyskały na wartości. Jednak głównym atutem, który przyniosła ta transakcja - kwota 14 milionów dolarów, która pozwoliła doprowadzić do wydania drugiej części "Wiedźmina".

Firma nadal szybko reaguje na wyzwania na szybko zmieniającym się rynku. Przykładowo, gdy cyfrowa dystrybucja gier zaczęła zyskiwać na popularności i uruchomiono platformę Steam, CD Projekt w 2008 roku otworzył własny serwis do cyfrowej realizacji gier - GOG.com. Postawiono na cyfrową dystrybucję gier komputerowych i filmów bez DRM. Projekt okazał się sukcesem i działa do dziś.

Podsumowanie

Tym samym spółka CD Projekt Red wniosła znaczący wkład w branżę gier. W szczególności sukces trzeciej części "Wiedźmina" sprawił, że duże studia zaczęły myśleć o tworzeniu dużych gier. Chociaż "Wild Hunt" nie wniósł czegoś rewolucyjnego do branży gier lub gatunków Action/RPG, stał się impulsem dla innych studiów, zwracając ich uwagę na fakt, że takie kierunki są całkiem obiecujące.

W ten sposób CD Projekt RED zapoczątkował ewolucję wirtualnych sandboxów i wyznaczył trend wydawania projektów na dużą skalę.