Waluty

Polski złoty

Polski złoty (PLZ przed 1995 rokiem; następnie zmieniony na PLN, ) jest oficjalną walutą Rzeczypospolitej Polskiej. Nie jest to waluta swobodnie wymienialna, a jej obieg jest ograniczony wyłącznie do terytorium kraju.

autor: Aleksander Kot

AKT:
Zawartość
Banknoty PLN

Polski złoty(PLN,)

HISTORIA

Przed pojawieniem się złotego system monetarny w Polsce był skomplikowany i uciążliwy. W tym okresie w obiegu były grzywna, kopa i grosz (srebrna moneta). Te ostatnie były podzielone na szóstaki i trojaki. Szóstak odpowiadał sześciu groszom, a trojak trzem. 

W średniowieczu prawie wszystkie państwa europejskie przyjęły dukata — monetę bitą w Wenecji — jako środek płatniczy. Dukat pojawiła się również w Polsce. Początkowo kurs wymiany wynosił około 12 groszy za jednego dukata. Polacy zaczęli nazywać go „złotówką”, aby skrócić nazwę. 

Z biegiem czasu polski grosz zdewaluował się: na początku jeden dukat kosztował 30 groszy, a następnie 50 groszy. Sejm zdecydował jednak o sztywnym kursie dukata (1 dukat = 30 groszy) i wprowadzeniu terminów: polski złoty i czerwony złoty.

Złoty dukat przekształcił się w czerwonego złotego, a po reformie monetarnej w XVI-XVII wieku polski złoty uzyskał status jednolitej jednostki monetarnej. Równał się połowie kopy, czyli miał wartość 30 groszy.

Pierwsza srebrna złotówka została wybita w XVI wieku. Nominalnie było to 30 groszy, ale masowe wybijanie wiązało się z utratą czystego srebra. Rzeczywista waga metalu w monetach nie przekraczała 3,3 grama, co odpowiadało połowie ich ogólnej wagi. Dlatego też rzeczywista wartość wynosiła jedynie 12 groszy, a nie 30. 

Złoty otrzymał nową nazwę — tymf. Ludzie jednak nazywali go po prostu złotówką. Tymf był w obiegu do ostatniego ćwierćwiecza XVIII wieku, jednakże jego wprowadzenie przysporzyło wiele problemów polskiemu systemowi finansowemu. 

Podział kraju w XVIII wieku sprawił, że na jego terytorium pojawiło się wiele odmian pieniądza. Wyemitowano banknoty o ogromnych nominałach rzędu kilku milionów złotych. Po zdobyciu Warszawy przez wojska Imperium Rosyjskiego, w obiegu zaczął krążyć rubel rosyjski wraz z monetami Imperium Rosyjskiego. Wszystkie ceny były jednak obliczane w złotych i groszach, jako że w tym czasie w polskim systemie finansowym obowiązywał standard srebra. 

Królestwo Polskie stało się częścią Imperium Rosyjskiego, a zatem otrzymało wewnętrzną walutę, która funkcjonowała na jego terytorium. Był to złoty powiązany z rosyjskim rublem. Ponadto, druga waluta mogłaby również krążyć wraz z polską walutą. 

Po polskim powstaniu w latach 30. XIX wieku rząd rosyjski ograniczył autonomię finansową Królestwa, a w 1841 roku rubel stał się oficjalną walutą. Jedynym miejscem, w którym nadal wybijano złotego i używano go do płatności, było Wolne Miasto Kraków. 

W roku 1918, kiedy I wojna światowa dobiegła końca, a Polska odzyskała niepodległość, w obiegu funkcjonowały różne waluty: korona austro-węgierska, marka niemiecka, rubel rosyjski, a także dwie waluty okupacyjne, takie jak ostrubel i ostmark. 

W 1917 roku polski rząd postanowił zastąpić wszystkie pieniądze polską marką. Była to nazwa analogiczna do niemieckiej marki. Okres ten był korzystny zarówno dla gospodarki, jak i finansów. Kolejne wydarzenia doprowadziły jednak do wyczerpania wszystkich zgromadzonych zasobów kraju. Józef Piłsudski, ówczesny przywódca Polski, wdał się w wojnę z ZSRR o tereny przygraniczne Ukrainy, Białorusi i Litwy. 

To spowodowało gwałtowną dewaluację polskiej marki z powodu znaczącego wzrostu wydatków wojennych i niskich podatków. W 1920 roku, po zawieszeniu broni z Rosyjską FSRR, poziom dewaluacji marki wzrósł nawet bardziej. Dlatego w 1924 roku w kraju miała miejsce reforma monetarna. Złoty jako oficjalna waluta Polski wrócił z przelicznikiem 2 milionów marek. 

Reforma nie powstrzymała jednak złotego przed dalszą dewaluacją. W tle zamachu stanu zorganizowanego przez Józefa Piłsudskiego następowały negatywne procesy gospodarcze. Pożyczka z USA i rygorystyczna polityka finansowa pod nadzorem ekspertów bankowych z Zachodu pozwoliły na stabilizację złotówki, a nawet poprawę jej statusu przez kilka następnych lat. 

Później sytuacja się powtórzyła. Po śmierci Piłsudskiego władzę przejęło wojsko. W celu ustabilizowania gospodarki jedynym rozwiązaniem było poddanie jej kontroli państwa.

Po II wojnie światowej Polska dołączyła do socjalistycznej ścieżki rozwoju. Po roku 1944 złoty przeszedł kilka reform monetarnych i denominacji, ze względu na rosnącą inflację. 

Pewnego rodzaju stabilizacja pojawiła się dopiero w latach 70. i to tylko na przestrzeni kilku lat. W 1980 roku rozpoczął się jednak druzgocący kryzys gospodarczy, który spowodował zmianę władzy i obranie przez Polskę nowego kursu zorientowanego na kapitalistyczny model gospodarki. To był czas, gdy Rzeczpospolita przestała być socjalistyczna. 

Inflacja spowolniła i mogła być kontrolowana. Na początku lat 90. polska gospodarka przeżywała niesamowity wzrost. 

W 1995 roku nastąpiła dziesięciokrotna denominacja starego złotego, mimo że druk nowych banknotów rozpoczął się rok wcześniej, a bicie monet w 1990 roku. Wprowadzono banknoty o nominałach od 10 do 200 złotych oraz monety o nominałach od 1 do 50 groszy. Seria ta otrzymała nazwę nowego złotego i nowy międzynarodowy kod — PLN. 

Stare pieniądze wycofano z obiegu w 1996 roku, ale możliwość ich wymiany w bankach była dostępna do 2010 roku. 

W 2015 roku do istniejących banknotów dodano banknot 500-złotowy — pomimo że wcześniej nie planowano jego wprowadzenia. 

Od roku 2012 rozpoczęła się emisja zmodyfikowanych banknotów. Sukcesywnie zastępowały one wszelkie starsze, zniszczone i zużyte pieniądze papierowe. 

WZORY

Polskie banknoty emitowane są w sześciu nominałach od 10 PLN do 500 PLN. Wydano też kilka banknotów okolicznościowych poświęconych różnym ważnym wydarzeniom w historii kraju.

Banknoty PLN

Banknoty złotowe

Zrzut ekranu

Banknoty

  • 10 zł to brązowy banknot o wymiarach 120 x 60 mm z księciem Mieszkiem I na awersie i srebrną monetą z czasów jego panowania na rewersie.
  • 20 zł to fioletowy banknot o wymiarach 132 x 66 mm z wizerunkiem króla Bolesława I Chrobrego na awersie i denarem z czasów jego panowania na rewersie. 
  • 50 zł to niebieski banknot o wymiarach 132 x 66 mm z portretem Kazimierza Wielkiego na awersie. Rewers ukazuje symbole władzy królewskiej, takie jak pieczęć i buzdygan na tle Krakowa.
  • 100 zł to zielony banknot o wymiarach 138 x 69 mm z portretem króla Władysława Jagiełły na awersie. Rewers prezentuje herb i miecz krzyżacki oraz Zamek w Malborku. 
  • 200 zł to żółty banknot o wymiarach 144 x 72 mm z wizerunkiem króla Zygmunta I i herbem z jego kaplicy w Katedrze Wawelskiej w Krakowie. 
  • 500 zł to wielokolorowy banknot o wymiarach 150 x 75 mm z wizerunkiem króla Jana III Sobieskiego, herbem Polski i pałacem. 

Istnieją cztery nominały banknotów kolekcjonerskich — 10, 20, 50 i 19 złotych. Banknot 20-złotowy ma 8 wersji, które całkowicie się od siebie różnią:

  • 20 zł to czerwony banknot wyemitowany w 2008 roku, mający wymiary 138 x 69 mm. Na awersie znajduje się portret Józefa Piłsudskiego, a na rewersie godło Polski i Pomnik Czynu Legionów. 
  • 20 zł to żółty banknot wyemitowany w 2009 roku o wymiarach 138 x 69 mm. Awers przedstawia portret poety Juliusza Słowackiego i jego chatę. Rewers prezentuje zaś pomnik Zygmunta III Wazy na tle fragmentu wiersza oraz Plac Zamkowy w Warszawie. 
  • 20 zł to trójkolorowy banknot wyemitowany w 2011 roku. Łączy on szarość, biel i czerń i przedstawia portret Fryderyka Chopina, fragment jego zapisu nutowego oraz jego dom. Rewers przedstawia jego etiudę na tle charakterystycznego polskiego krajobrazu. 
  • 20 zł to banknot wyemitowany w 2011 roku, utrzymany w szaro-brązowo-białej kolorystyce. Jego wymiary to 147 x 67 mm. Awers prezentuje portret Marii Skłodowskiej Curie i budynek Sorbony. Na rewersie znajduje się jej medal noblowski, budynek Instytutu Radowego w Warszawie, w którym pracowała, oraz cytat z jej wykładu. 
  • 20 zł to wielokolorowy banknot wyemitowany w 2014 roku o wymiarach 147 x 67 mm. Na awersie widnieje Belweder, portret Józefa Piłsudskiego i godło Polski. Rewers przedstawia odznakę z orłem Legionów Polskich oraz hologram Belwederu.s 
  • 20 zł to banknot wyemitowany w 2015 roku, a jego wymiary to 138 x 69 mm. Na awersie znajduje się portret Jana Długosza i otwarta książka. Rewers zawiera wizerunki herbu Wieniawa i Katedry Wawelskiej w Krakowie.
  • 20 zł to banknot wyemitowany w 2015 roku, a jego wymiary to 144 x 77 mm. Banknot jest niebiesko-różowy. Awers zawiera portrety Dobrawy i księcia Mieszka, herb Polski, krzyż i fragment posadzki kościoła katolickiego. Rewers zawiera wizerunki katedry gnieźnieńskiej i kielicha królewskiego z Trzemeszna.
  • 20 zł to banknot wyemitowany w 2017 roku, a jego wymiary to 144 x 72 mm. Na awersie znajduje się wizerunek Czarnej Madonny Częstochowskiej oraz godło Polski. Rewers przedstawia częstochowskie krajobrazy. 
  • 20 zł to banknot wyemitowany w 2018 roku w kolorach fioletowym i pomarańczowym, z portretem Józefa Piłsudskiego na awersie oraz polską flagą i godłem na rewersie. Wymiary banknotu to 150 x 77 mm. 

Największe zainteresowanie wzbudza banknot 19-złotowy, a wszystko to ze względu na swój nietypowy nominał. Wydany został w październiku 2019 roku, a zaprojektowany go jako dedykację dla kompozytora Ignacego Paderewskiego. Awers posiada jasnozielone i niebieskie tło i przedstawia jego portret. Rewers zawiera wizerunek budynku Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie. Wymiary banknotu to 150 x 77 mm. 

Monety

Monety PLN

Monety złotowe

Zdjęcie stockowe

Polskie monety są wybijane przez Mennicę Polską w 9 nominałach. Istnieje 6 nominałów dla groszy i 3 nominały dla złotówek. Nominały monet groszowych obejmują zakres od 1 do 50 groszy (1 gr, 2 gr, 5 gr, 10 gr, 20 gr i 50 gr). Od 2017 roku materiał stopowy stał się tańszy. Monety złotówkowe są bite w nominałach 1 zł, 2 zł i 5 zł. 

Rewers wszystkich monet przedstawia nominał w towarzystwie liści dębu. 

OBIEG NA ŚWIECIE

Polska wstąpiła do Unii Europejskiej w 2004 roku, jednak jej przejście na wspólną walutę było stale odwlekane. W 2016 roku rząd zdecydował się odmówić przyjęcia euro, ponieważ Polska chciała zachować niezależność fiskalną w przyszłości. Złoty pozostanie oficjalną walutą Rzeczypospolitej w najbliższej przyszłości.

Najczęściej Zadawane Pytania

Dlaczego polski złoty to PLN?

Skrót składa się z trzech liter: dwie z nich oznaczają kraj, a trzecia jest początkiem nazwy waluty. Wszyscy znamy takie skróty jak USD (dolar amerykański), GBP (Funt szterling), CHF (frank szwajcarski). PLN oznacza więc polskiego nowego złotego. Skrót PLN jest używany od denominacji w 1995 roku, a wcześniej złoty miał skrót PLZ.

Ile warty jest polski złoty?

1 polski złoty jest wart około 0,22 EUR, lub 0,19 GBP, lub 0,31 CAD, lub 0,23 USD.

Kiedy pojawił się polski złoty?

Złoty został wprowadzony do obiegu 29 kwietnia 1924 roku w wyniku reformy monetarnej przeprowadzonej przez ministra finansów Władysława Grabskiego i zastąpił zdeprecjonowaną markę polską, walutę Królestwa Polskiego (Regencji).

Złoty (zł, obecny kod ISO 4217 PLN — przed denominacją w 1995 r. nazwa kodowa PLZ) jest podstawową walutą Polski, równą 100 groszom.

Dlaczego polski złoty słabnie?

W dniu 6 września 2023 r. Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe o 75 punktów bazowych. Rynek nie spodziewał się tak gwałtownego spadku. W efekcie złoty zareagował znacznym spadkiem kursu.