Dinar serbski

Historia

Serbski dinar to waluta o pięciostopniowej historii: średniowiecze, okres osmański, okupacja niemiecka, Jugosławia i współczesny dinar.

Średniowieczny dinar został po raz pierwszy wspomniany w dokumentach z XIII wieku. Był bardzo podobny do weneckiego grosso — srebrnych monet Wenecji. Wydobycie srebra rozpoczęło się w Serbii wraz z uruchomieniem mennicy i eksportem monet.

Nazwa "dinar" pochodzi od rzymskiego denara — srebrnej monety używanej do transakcji finansowych w starożytnym Bizancjum.

Dinar osmański wszedł do obiegu w 1459 roku, kiedy kraj ten podbił ziemie bałkańskie. Był używany przez 400 lat, aż do uzyskania niepodległości przez Serbię. Dinar nie był jednak jedynym środkiem płatniczym w okresie panowania osmańskiego. Wraz z nim pojawiła się para — moneta ułamkowa, której nazwa zachowała się do dziś. W rzeczywistości para jako moneta ułamkowa współczesnej Serbii została wycofana z obiegu.

Po uzyskaniu niepodległości Księstwo Serbii otrzymało pierwszy srebrny pieniądz zwany groszem. Był to cały system finansowy z własnym kursem wymiany na 43 złote, srebrne i brązowe monety innych krajów.

W latach 1868, 1875 i 1879 książę Mihailo Obrenović III z Serbii wprowadził do obiegu brązowe, srebrne i złote monety. W tym okresie księstwo dołączyło do Łacińskiej Unii Monetarnej, międzynarodowej organizacji finansowej utworzonej w celu ujednolicenia systemów monetarnych krajów europejskich. W 1876 roku pojawiły się banknoty dinara.

W 1918 roku na mapie świata pojawiło się nowe państwo pod nazwą Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Dwa lata później wprowadziło ono swoją oficjalną walutę — jugosłowiańskiego dinara. Nie były to monety, lecz banknoty o nominałach 10, 100 i 1000 dinarów. W obiegu były również jugosłowiańskie korony stworzone na podstawie banknotów austriackich.

Ponowna emisja miała miejsce po tym, jak Królestwo przyjęło nową nazwę — Jugosławia. Nowo zaprojektowane banknoty zostały wypuszczone w 1929 roku w nominałach 10 i 100 dinarów. Dodatkowa emisja banknotów o nominałach 1000 i 500 dinarów miała miejsce w 1931 i 1935 roku.

W latach 1941-1944 kraj znajdował się pod rządami kolaboracyjnego rządu Milana Nedicia. Wprowadzono dinara serbskiego, który został powiązany z marką Rzeszy, a jego kurs wymiany wynosił 1:1. Wybito również kilka rodzajów monet.

W 1944 r., po deokupacji Bałkanów, w miejsce Królestwa Jugosławii powstało nowe państwo o nazwie Federalna Republika Jugosławii. Choć nowy kraj istniał zaledwie przez kilka miesięcy, zdołał wyemitować oficjalną walutę w nominałach od 1 do 1000 dinarów.

W 1946 r. na Bałkanach powstała Federalna Ludowa Republika Jugosławii, która niezwłocznie wprowadziła do obiegu banknoty o nominałach od 50 do 1 000 dinarów. Później, w 1950 roku, wypuszczono banknot o największym nominale 5000 dinarów. Oprócz tego, kraj rozwinął mennicę cynkowych i aluminiowych monet ułamkowych o nominałach 50 par, 1 dinara i 2 dinarów. W 1955 r. wyemitowano jeszcze jedną serię aluminiowych monet o nominałach 10, 20 i 50 dinarów.

W 1963 roku, kiedy kraj zmienił nazwę na Socjalistyczną Federacyjną Republikę Jugosławii, monety były bite z pełną nazwą na rewersie. Wyjątkiem była jedynie moneta ułamkowa o nominale 50 par.

W 1966 r. jugosłowiańskie pieniądze zostały wydrukowane w nominałach od 5 do 100 dinarów, a cztery lata później wypuszczono banknoty o nominale 500 dinarów. W 1974 r. rząd wprowadził banknoty o nominałach 20 i 1000 dinarów.

Od 1965 r. napisy na monetach były wykonywane w dwóch językach, a w 1970 r. pojawiły się napisy w czterech językach dla nominałów 1, 2, 5 i 10 dinarów. Pozostałe serie ukazały się w latach 1982, 1985 i 1988: monety o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50 i 100 dinarów.

Rosnąca inflacja była powodem rozpoczęcia emisji dużych nominałów — monet od 10 do 100 dinarów oraz banknotów o nominale 5 000 dinarów z portretem Josipa Broz Tito (1985 r.). Później pojawiły się również banknoty o nominałach 20 000, 50 000, 100 000, 500 000, 1 mln i 2 mln dinarów.

W 1990 r. oficjalna waluta Jugosławii została denominowana z powodu rosnącej inflacji na tle procesów rozpadu. Kurs wymiany wynosił 1:10 000.

W 1994 r. pojawiła się pierwsza seria nowych dinarów, ale nie powstrzymało to inflacji pieniądza rozpadającego się kraju. O ile w ciągu trzech poprzednich lat denominacja miała miejsce tylko dwa razy (w 1992 r. przy kursie 1:10, a w 1993 r. — 1:1 000 000), to w 1994 r. były to dwie denominacje jednocześnie. Dewaluacja pieniądza wynosiła 1:1 000 000 000 i 1:10 000 000 000. W tym czasie prawie wszystkie kraje odłączyły się od Jugosławii, z wyjątkiem Serbii i Czarnogóry.

W rezultacie denar macedoński został wprowadzony w Macedonii, kuna chorwacka — w Chorwacji i Serbskiej Krajinie, euro — w Słowenii i Czarnogórze, marka wymienialna — w Bośni i Hercegowinie oraz Republice Serbskiej.

Kurs wymiany dinara serbskiego

Nowy serbski dinar, powiązany z dolarem amerykańskim, kontynuował swój spadek, ale w mniej gwałtowny sposób. W latach 2006-2018 jego kurs wymiany DIN:USD spadł z 60,5:1 do 110,75:1 na koniec 2023 roku.

Obecny kurs wymiany dinara w stosunku do polskiego złotego wynosi 1 PLN:26,28 DIN.

Aktualny kurs wymiany dinara względem euro wynosi 1 EUR:117,18 DIN.

Nowy wzór dinara serbskiego

Waluta jest emitowana przez Narodowy Bank Serbii. Obecnie w obiegu znajdują się banknoty o nominałach 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1 000, 2 000 i 5 000 dinarów. Najnowsza seria została wypuszczona w 2011 roku, kiedy Serbowie otrzymali banknoty o prawie takim samym wzorze jak w byłej Jugosławii z lat 2000 i 2002.

Jeden dinar serbski dzieli się na 100 kun, ale monety te zostały wycofane z obiegu dawno temu. W transakcjach płatniczych używane są wyłącznie dinary.

• 10 dinarów to żółty banknot o wymiarach 131 mm na 62 mm. Na awersie znajduje się nominał i portret lingwisty Vuka Stefanovicia Karadžicia, a na rewersie — nominał i jego pełnowymiarowy portret wraz z literami serbskiego alfabetu.
• 20dinarów to banknot w kolorze zielonym. Jego wymiary wynoszą 135 mm na 65 mm, a na awersie widnieje nominał i portret Petara II Petrovića-Njegoša (jednego z władców kraju), a na rewersie — jego mauzoleum w Parku Narodowym Lovćen.
• 50 dinarów to fioletowy banknot o wymiarach 139 mm na 66 mm. Przedstawia nominał i portret Stevana Stojanovicia Mokranjaca na awersie oraz nominał i skrzypce na rewersie.
• 100dinarów to niebieski banknot o wymiarach 143 mm na 68 mm. Na awersie widnieje serbska legenda i wynalazca Nikola Tesla, a na rewersie jeden z jego wynalazków.
• 200dinarów to brązowy banknot o wymiarach 147 mm na 70 mm. Na awersie widnieje malarka Nadežda Petrović , a na rewersie klasztor Gračanica.
• 500 dinarów to jasnozielony banknot o wymiarach 147 mm na 70 mm. Na awersie znajduje się portret naukowca Jovana Cvijića, a na rewersie serbski ornament narodowy.
• 1000 dinarów to czerwony banknot o wymiarach 151 na 72 mm. Na awersie widnieje portret prezesa Narodowego Banku Serbii Đorđe Vajferta, a na rewersie — główny budynek banku.
• 2 000 dinarów to brązowo-szary banknot o wymiarach 155 mm na 74 mm. Na awersie widnieje Milutin Milanković, a na rewersie jeden z jego rysunków.
• 5000 dinarów to fioletowo-zielony banknot z portretem Slobodana Jovanovicia na awersie i ornamentami budynków Serbskiej Akademii Nauk i Parlamentu na rewersie.

W kraju krążą również monety o nominałach od 1 do 20 dinarów. Są one wykonane z różnych stopów, takich jak stal, miedź galwaniczna i platerowana, brąz.

Awers monety jednodolarowej przedstawia wizerunek Banku Narodowego, moneta dwudolarowa przedstawia klasztor Gračanica, a moneta pięciodolarowa — klasztor Krušedol. Moneta dziesięciodolarowa ma dwa warianty: przedstawia klasztor Studenica lub XXV Letnią Uniwersjadę.

Monety o nominale 20 dinarów również mają różne wzory i przedstawiają portrety Nikoli Tesli, Milutina Milankovicia, Đorđe Vajferta, Ivo Andrića i Mihajlo Pupina.

Dinar serbski na świecie

Serbska waluta ma zmienny kurs wymiany, który zależy od stopy inflacji w kraju. Serbski dinar nie jest wykorzystywany w transakcjach giełdowych i nie nadaje się do manipulacji związanych z różnicami kursowymi.

Najczęściej Zadawane Pytania