Śmigus-Dyngus

Śmigus-Dyngus to tradycyjne polskie święto. Odbywa się corocznie w pierwszy poniedziałek po Wielkanocy i słynie z tego, że mieszkańcy oblewają się nawzajem wodą.

Nie wszystkie tradycje wielkanocne przetrwały próbę czasu, ale zwyczaj wzajemnego oblewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny rano jest nadal żywy i ma się dobrze, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

We współczesnej Polsce przekonania narodowe związane z tym ciekawym świętem są silne.

Ponadto podobne obchody można zaobserwować w różnych częściach Europy Wschodniej i Środkowej. Na przykład na Ukrainie jest to “Polivanyi Poniedziałek”, w Czechach — “Oblevachka”, w Słowenii — “Obljevachka”, a na Węgrzech — “Vizbeveto”.

Historyczne korzenie święta

Istnieją dowody w źródłach wskazujące, że święto odbyło się w XV wieku, ale historycy sugerują, że korzenie święta sięgają czasów przedchrześcijańskich (przynajmniej obchodzono je od X wieku).

Pogańskie tradycje związane były z obchodami równonocy marcowej i spotkaniem obfitej wiosny. Woda w tym przypadku pełni rolę symbolu życia i odnowy wszystkich żywych istot.

Przez ostatnie kilka wieków święto odbywało się w Poniedziałek Wielkanocny. Podczas niego chłopcy oblewali dziewczęta wodą i uderzali je wierzbowymi gałązkami.

Choć dla współczesnych ludzi brzmi to dziwnie, działania te mają głębokie znaczenie rytualne. Wierzy się, że zarówno oblewanie wodą, jak i klepanie wierzbą przynosi szczęście, zdrowie i ochronę przed złymi mocami.

Ponadto był to sposób na okazanie sympatii i uczucia do dziewcząt, co często prowadziło później do małżeństw.

Smigus i Dingus były pierwotnie dwoma różnymi zwyczajami.

Smigus związany jest z tradycją policzkowania ludzi gałązkami wierzby lub wierzby i oblewania mieszkańców zimną wodą.

Według wierzeń, już w czasach chrześcijańskich, miało to oczyszczać ludzi z brudu i chorób, a także pomagać zmywać grzechy i dodawać sił fizycznych.

Dingus, przypuszczalnie, był sposobem na uchronienie się przed ponownym zmoczeniem poprzez spłacenie “douserów” farbowanymi jajkami i słodyczami.

Według innych informacji, idea tego święta związana jest z pradawnymi słowiańskimi zwyczajami, kiedy to ludzie odwiedzali krewnych i przyjaciół, dzieląc się smakołykami i radością.

W tym dniu orszaki wiejskich chłopców chodziły od drzwi do drzwi, recytując wiersze i domagając się prezentów.

Zgodnie z innymi przypuszczeniami, Smigus był czasem lania wierzbami, a Dingus był dniem oblewania wodą.

Z czasem te dwa zwyczaje połączyły się i stały się jednym świętem.

Pierwsza wzmianka o tradycyjnym polskim święcie Śmigusa-Dyngusa pochodzi z 1420 roku, kiedy to diecezja poznańska wydała edykt “Dingus Prohibetur”, który ostrzegał ludzi przed grzesznymi konsekwencjami uczestnictwa w obchodach.

Wielu historyków łączy zjednoczone święto z Chrztem Polski i osobistym chrztem Mieszka, pierwszego władcy przyszłego państwa polskiego i większości jego stronników.

Istnieje wersja, że początki święta wywodzą się z zachodniej części Polski i były inspirowane wpływami niemieckimi.

Chociaż dokładne pochodzenie jest nadal dyskusyjne, pewne jest, że święto Śmigusa-Dyngusa jest nakładką kultury chrześcijańskiej na pogańskie tradycje, które istniały wcześniej.

We współczesnym świecie święto jest naturalną częścią obchodów Wielkanocy w Polsce. Jest wypełnione radością, rozpieszczaniem, zabawą i niezapomnianymi rozrywkami.

Tradycje i zwyczaje

W Poniedziałek Wielkanocny w całej Polsce, a zwłaszcza na terenach wiejskich, chłopcy zakradali się wczesnym rankiem do domów dziewcząt i oblewali je wodą, gdy te leżały jeszcze w łóżkach.

Po wylaniu całej przygotowanej wody, krzyczące dziewczęta były ciągnięte do najbliższej rzeki lub stawu, gdzie były ponownie oblewane. Znane są przypadki, gdy dziewczęta były przenoszone do stawu prosto z łóżek.

Wierzono, że dziewczęta, które były najbardziej mokre, jako pierwsze wyjdą za mąż.

Z reguły następnego dnia dziewczęta miały okazję zemścić się na swoich chłopakach, oblewając ich wodą we wtorek.

Oprócz zabawy z wodą istniało wiele innych rytuałów. Na przykład chłopcy często organizowali procesję, recytując wiersze i wykrzykując różne żartobliwe apele, chodząc w ten sposób od drzwi do drzwi, aby zbierać słodycze i smakołyki.

W niektórych regionach zwyczajem było noszenie skóry niedźwiedzia dla osoby prowadzącej procesję. Podczas uroczystości dziewczęta były ścigane, aby dać im klapsa wierzbami, a po zakończeniu uroczystości skóra niedźwiedzia została utopiona w rzece. Miało to również przyciągnąć wczesną wiosnę i przynieść obfite plony.

Znana jest tradycja paradowania “z kogucikiem”. Czasami był to żywy ptak, który został zabrany bez pozwolenia lub, alternatywnie, używany był drewniany kogucik.

Ptak z kukułką był przewożony na małym dwukołowym wózku pomalowanym na czerwono i ozdobionym wstążkami, do którego dodawano małe lalki reprezentujące ceremonię ślubną.

W ten sposób chłopcy podróżowali od domu do domu, recytując wiersze i kukając, zachęcając do dzielenia się jedzeniem ze świątecznego stołu.

Uważa się, że użycie koguta w procesji wynikało z faktu, że jest on od dawna symbolem płodności.

W niektórych regionach wiejskich chłopcy zakładali ręcznie robione kostiumy ze słomy i organizowali w nich radosną procesję.

Dziewczęta miały własną wersję święta i procesji, chodząc od drzwi do drzwi, niosąc świeżo ścięte gałęzie i śpiewając piosenki na powitanie “Nowego Roku”, który nastąpił po Wielkanocy. Dziewczęta otrzymywały również jadalne prezenty.

Zwyczajowo rodziny odwiedzały się nawzajem, przynosząc prezenty i wielkanocne smakołyki.

Chłopcy biczowali dziewczęta wierzbami w poniedziałek, a dziewczęta mogły odpowiedzieć tym samym we wtorek.

Oprócz oblewania wodą, użycie wierzby miało głębokie znaczenie ochronne. Wierzba była używana do zapobiegania uderzeniom piorunów, ochrony zwierząt i stymulowania produkcji miodu oraz, oczywiście, do przyciągania szczęścia i zdrowia.

Wiele rozrywek, które od dawna były charakterystyczne dla danego obszaru, przetrwało do dziś.

Współczesne obchody

Święto w Polsce obchodzone jest corocznie w Poniedziałek Wielkanocny. Odbywa się niemal w całym kraju — w gronie rodzinnym, na placach, ulicach i uczelniach.

We współczesnej Polsce oblewanie się wodą przekształciło się z niegroźnego rytuału w narodową bitwę na pełną skalę.

Biorą w niej udział nie tylko psotne dzieci, ale także wszyscy dorośli, którzy mają na to ochotę.

Śmigus-Dyngus stał się bardziej dostępny i interesujący — pistolety na wodę, butelki z wodą, pękające balony i nigdy nie wiesz, skąd nadejdzie strumień wody.

Nawet jeśli nie masz ochoty brać udziału w święcie, zawsze istnieje szansa na zmoknięcie.

Nawet wozy strażackie są znane z tego, że dołączają do uroczystości. A w niektórych gminach walki wodne osiągnęły dużą skalę.

Tak więc, będąc w miejscach publicznych, są tylko dwa wyjścia — przyjdź przygotowany, używając parasola i mackintosha, lub uzbrój się w potężny pistolet na wodę.

Niektórzy mieszkańcy chętnie pozostają tego dnia w domach i unikają “świątecznego oblewania”.

Ludzie wiedzą, że jeśli muszą wyjść na zewnątrz, lepiej nie nosić stylowych ubrań ani drogiej elektroniki, aby uniknąć zniszczenia rzeczy.

W rzeczywistości jednak takie wyjścia przynoszą wiele radości.

Możesz też spróbować “odpłacić się” wodnym napastnikom wódką, słodyczami lub malowanymi jajkami.

Taki przymus okupu nazywa się “dingusovanie”.

Ponadto wielu mieszkańców oblewa wodą jedzenie i mieszkania.

Największe święta odbywają się w dużych miastach. Na przykład w Krakowie festiwal nazywa się Emaus. W historycznej dzielnicy Salwator organizowane jest wesołe miasteczko i hałaśliwe festyny ludowe. Akcji towarzyszą koncerty muzyki ludowej, zabawy i tańce.

Tradycyjne drewniane zabawki, zwłaszcza stylizowana zabawka Żyda w kapeluszu, są uważane za symbole święta.

We wszystkich miastach i dużych miejscowościach, w których planowane są masowe uroczystości, są one ogłaszane z wyprzedzeniem, wraz ze szczegółowym planem wydarzeń, do którego możesz dołączyć, jeśli chcesz.

Jedzenie i picie

Śmigus Dyngus przypada w poniedziałek po Wielkanocy i praktycznie całe jedzenie pozostaje po obfitym świątecznym stole wielkanocnym.

Obowiązkowym atrybutem całego tygodnia wielkanocnego są barwione jajka (pysanky) jako symbol życia i odrodzenia wszystkich żywych istot.

Istnieje zwyczaj, zachowany w niektórych miejscach Polski — dziewczęta dają pysanky swoim kochankom, a oni niosą je nad rzekę i myją w bieżącej wodzie, aby ich ukochany był zdrowy i zachował swoją urodę.

Na stole nie może zabraknąć przaśnego chleba, który symbolizuje ciało Chrystusa.

Tradycyjnie wypiekana “babka” — wysoki okrągły placek drożdżowy z dziurką w środku, do ciasta dodaje się 15 żółtek. Często porównywana jest do amerykańskich babeczek.

Innym godnym uwagi daniem jest “mazurek” — pieczone ciasto ozdobione lukrem, orzechami włoskimi, migdałami, a nawet marmoladą. Każda gospodyni ma swój własny przepis na mazurek.

Obowiązkowa na stole jest “biała kiełbasa” z niewędzonej mielonej wieprzowiny z wołowiną i cielęciną w naturalnej osłonce z czosnkiem i majerankiem.

“Żurek” - barszcz biały na zakwasie z mąki żytniej z dodatkiem kiełbasy i połówek ugotowanego jajka.

Warto zauważyć, że żurek jest spożywany nie tylko w tygodniu wielkanocnym, ale także przez cały Wielki Post (bez kiełbasy). W niektórych miejscowościach danie jest tak sycące w czasie Wielkiego Postu, że po Wielkanocy organizuje się symboliczny pochówek żurku.

Ponadto na świątecznym stole znajduje się placek z twarogiem (sernik) i makowiec (pyszny deser, który jest pieczony z dużą ilością maku i czasami pokryty polewą).

Podaje się również jajka faszerowane żółtkiem (z sosem majonezowym, musztardą i ziołami) oraz marynowanego śledzia (pokrojonego na kawałki i podawanego z warzywami).

Ponadto przez cały świąteczny tydzień na stołach królują zimne przekąski mięsne, kiełbasy, boujenina i pasztety.

Planując wizytę, zabierz ze sobą wypieki, a gospodynie powitają Cię obficie zastawionym stołem.

W tygodniu wielkanocnym wolą stawiać na stole białe i czerwone wina, a także różne napary i likiery. Alkohol jest jednak spożywany z umiarem.

Wpływ na inne uprawy

Śmigus-Dyngus jest powszechnie obchodzony nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach, szczególnie rozpowszechniony w Europie Środkowo-Wschodniej (oprócz Polski obchodzony jest na Ukrainie, Białorusi, części Słowacji i Serbii).

Ponadto w środowiskach polonijnych na całym świecie przywiązuje się do niego wagę, podobnie jak do Wielkiego Postu i Niedzieli Wielkanocnej.

W diasporach można spotkać się z nazwą “Dzień Dyngusa”, zwłaszcza wśród Amerykanów i Kanadyjczyków polskiego pochodzenia. Jest on obchodzony corocznie w miastach takich jak Buffalo, Cleveland i South Bend.

W Stanach Zjednoczonych do tradycyjnych polskich elementów dodano pewne elementy patriotyczne.

W Stanach Zjednoczonych jednak zwyczaj “chłostania” wierzby prawie nie istnieje, w przeciwieństwie do krajów europejskich (jest on rozpowszechniony w Polsce, Niemczech i na Węgrzech).

Zaskakujące jest również to, że święto odbywa się również na niesłowiańskich Węgrzech.

Sugeruje się, że może to wynikać z pogańskich korzeni święta i tradycji podlewania Matki Kukurydzy, która była przedstawiana jako lalka lub wieniec kukurydziany, który symbolicznie polewano wodą i przechowywano przez całą zimę. Wiosną jej ziarna mieszano z nasionami kukurydzy, co miało zapewnić udane zbiory.

Wierzono również, że oblanie wodą to dobry omen, który zwiastuje szczęście i dobrobyt.

Dla Polaków Śmigus Dyngus to świetna okazja do podtrzymywania tradycji kulturowych. Festiwal pomaga zachować tożsamość, a polska społeczność przekazuje swoje bogate i różnorodne dziedzictwo z pokolenia na pokolenie.

Festiwal przyciąga dziesiątki tysięcy gości innych narodowości, którzy mają okazję poznać polską kulturę, dziedzictwo, tańce ludowe i muzykę.

Festiwal pozwala również przypomnieć Polonii o jej trwałym dziedzictwie i wielowiekowych tradycjach.