Afera hazardowa

Lobbing w interesach biznesu

Afera hazardowa – to efekt ujawnienia faktu politycznego lobbingu w ramach prac realizowanych nad wprowadzeniem zmian do Ustawy z dnia 29 lipca 1992 roku o grach i zakładach wzajemnych.

Dnia 1.10.2009 r. na łamach „Rzeczpospolitej” ukazał się artykuł Cezarego Gmyza oparty na stenogramach i nagraniach audio, odsłaniający kulisy prac nad poprawką do Ustawy o grach hazardowych. Wynikało z niego, że politycy rządzącej wówczas Platformy Obywatelskiej oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego dokładali wszelkich starań, aby ułatwić prowadzenie działalności przedsiębiorczej dość dużej grupie biznesmenów, związanych ze światem hazardu, a przede wszystkim tym prowadzącym automaty hazardowe. 

Biznesmeni nalegali na rezygnację przez rząd z wprowadzenia do dnia 31 grudnia 2015 roku dodatkowych 10% dopłat na cele sportowe dla kasyn, salonów gier losowych i tanich automatów, przeznaczonych na budowę Narodowego Centrum Sportu. Lobbing odbywał się w najwyższych gabinetach, w tym przez ówczesnego ministra sportu i turystyki Polski.

Afera stała się jednym z największych skandali politycznych w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1989 roku i wywołała szeroką debatę na temat standardów etycznych w polityce, a także spowodowała potrzebę większej przejrzystości i kontroli nad procesem legislacyjnym w Polsce.

„To wyłącznie moja zasługa”

Podsłuchane rozmowy telefoniczne wyraźnie wskazywały na fakt lobbingu, którego dopuszczał się Ryszard Sobiesiak afera hazardowa wobec polityków Platformy Obywatelskiej, aby ci wykluczyli dopłaty z poprawki do ustawy hazardowej o grach i zakładach wzajemnych w Polsce. Natomiast aktualna pozostawała kwestia związana ze wskazaniem na konkretnych figurantów sprawy, gdyż w rozmowach nie były wskazywane nazwiska, a jedynie imiona – Miro i Grześ. 

Szef klubu PO, Zbigniew Chlebowski, odpowiadając na zarzuty wobec przedstawicieli jego partii, stwierdził, że ma wielu przyjaciół o takich imionach, a więc ustalenie lobbystów faktycznie nie jest możliwe. Jednak premier i minister sportu w sytuacji ogromnej presji społecznej musieli przyznać się do tego, że wiedzą, o kim konkretnie toczyły się rozmowy. Figurantami sprawy stali się Mirosław Drzewiecki i Grzegorz Schetyna afera hazardowa więc nabierała obrotów.

Lobbing okazał się być skuteczny

Skuteczność lobbingu potwierdzają fakty: dnia 30.06.2009 r. minister sportu M. Drzewiecki wysłał list do ministra finansów, w którym prosił o usunięcie niektórych poprawek do ustawy o grach i zakładach wzajemnych, w tym tych dotyczących dopłat i widniejących w tekście projektu poprawek z marca 2009 r. Motywacja do takich zmian była prosta: Narodowe Centrum Sportu już nie wchodziło w inwestycje, które planowano zrealizować przed zbliżającym się Euro 2012.

Dyskusja nad poprawkami do ustawy toczyła się bardzo aktywnie, zaangażował się w nią m. in. szef CBA Mariusz Kamiński, którego rola w Grzegorz Schetyna afera hazardowa nadal pozostaje wątpliwa. Nie wyraził oficjalnego sprzeciwu wobec faktu lobbingu interesów branży hazardowej w Polsce, a dodatkowo podczas osobistego spotkania z D. 

Tuskiem stwierdził, że nie widzi dowodów popełnienia przestępstwa przez któregokolwiek z urzędników pracujących nad Ustawą hazardową. Uważa się, że to M. Kamiński stał się tą osobą, która ostatecznie skłoniła polski establishment do podjęcia działań w interesach przedstawicieli branży hazardowej.

Afera hazardowa: polityczne konsekwencje

Skutki afery hazardowej negatywnie wpłynęły na kariery wielu z jej uczestników, takich jak lobbysta Jan Kosek, chociaż zdaniem wielu ekspertów nie miały dla nich daleko idących negatywnych konsekwencji. Wśród osób, które straciły swoje stanowisko w efekcie publikacji materiałów dotyczących prób dostosowania treści ustawy do potrzeb biznesu hazardowego, znalazł się minister sportu afera hazardowa M. Drzewiecki. Taki los spotkał też przewodniczącego klubu parlamentarnego Z. Chlebowskiego.

Premier Donald Tusk zwolnił także inne osoby zajmujące wysokie stanowiska państwowe, w tym wicepremiera, ministra spraw wewnętrznych i administracji afera hazardowa Schetyna. Pośród tych, którzy stracili stanowisko, znajdowali się również:

• Andrzej Czuma, obejmujący stanowisko ministra sprawiedliwości;
• Paweł Graś, pracujący na stanowisku rzecznika prasowego rządu;
• Adam Szejnfeld, ówczesny sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki;
• Rafał Grupiński i Sławomir Nowak, będący sekretarzami stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Wymienionym politykom zarzucono nie tylko to, że afera hazardowa spowodowała istotne straty finansowe państwa oraz mogła doprowadzić do naprawdę ogromnych niedoborów w budżecie, ale i to, że prace nad ustawą o grach hazardowych przebiegały w trybie przyspieszonym.

Komisja śledcza: skład

Ryszard S. afera hazardowa była tak szeroko dyskutowana w Polsce, że władze kraju musiały działać maksymalnie szybko, by uniknąć społecznego buntu. Decyzja o powołaniu Komisji Śledczej została podjęta większością głosów przez Sejm, a jej zadaniem było kompleksowe zbadanie procesu legislacyjnego przyjęcia projektu ustawy zastępującego Ustawę z dnia 29 lipca 1992 r. o grach losowych i zakładach wzajemnych, a także prawomocności wszystkich innych aktów prawnych sporządzonych w oparciu o tę ustawę.

Dodatkowym zadaniem Komisji stało się zbadanie prawomocności działań urzędników, w tym tych zajmujących najwyższe stanowiska państwowe (w tym ministra właściwego) w zakresie opracowania szeregu aktów prawnych. Komisja, wybrana przez Sejm RP 6 listopada 2009 roku, miała taki oto skład:

1. Mirosław Sekuła (PO) – przewodniczący komisji;
2. Bartosz Arłukowicz (Lewica) – wiceprzewodniczący komisji;
3. Beata Kempa (PiS);
4. Sławomir Neumann (PO);
5. Franciszek Stefaniuk (PSL);
6. Jarosław Urbaniak (PO);
7. Andrzej Dera (PiS) – od 7 maja 2010.

Komisja afera hazardowa analizowała powiązania między politykami a przedsiębiorcami z branży hazardowej, a także szukała dowodów na korupcję lub inne nielegalne działania ze strony osób zaangażowanych w proces regulacji hazardu. Efektem działalności komisji stało się ustalenie faktów naruszenia przepisów prawa, a także opracowanie rekomendacji legislacyjnych w zakresie uregulowania rynku gier hazardowych. Komisja śledcza zakończyła swoją działalność w październiku 2010 r.

Co zostało ustalone przez śledztwo

Sprawa dotycząca tak poważnego problemu politycznego i społecznego, jakim była afera hazardowa, została przekazana do Białostockiej Prokuratury Apelacyjnej. Dochodzenie trwało w latach 2009-2014, aż w październiku 2014 r. pojawił się komunikat prasowy, który oznajmił o postawieniu zarzutów niedopełnienia obowiązków służbowych w sprawie, dotyczącej hazardu w Polsce, w tym zakładów wzajemnych, Jackowi K. W momencie pracy nad poprawkami do Ustawy hazardowej obejmował on stanowisko wiceministra finansów i szefa służby celnej.

Pracownicy Białostockiej Prokuratury apelacyjnej ustalili, że w latach 2006-2009 została zrealizowana rejestracja ponad 78 tys. jednorękich bandytów, która nie była zgodna z ówczesnym prawem. Nie mniej jednak faktów niedbałości służbowej pracowników Ministerstwa Finansów, które umożliwiłyby ową rejestrację, nie udało się ustalić, a więc sprawa związana z ustawą hazardową została zakończona na początku 2017 r.

Departament do Spraw Przestępczości Gospodarczej PK postanowił wznowić sprawę, weryfikacją lobbingu tym razem zajęli się pracownicy Białostockiej Prokuratury Okręgowej. Sprawdzeniu poddano akty prawne, działalność funkcjonariuszy służby celnej i wszystkie inne kwestie związane z rejestracją stacjonarnych slotów.

Zatrzymanie głównego figuranta – Jacka K.

29 marca 2018 roku Jacek K. został zatrzymany przez CBA na polecenie Prokuratury Białostockiej. Otrzymał dwa zarzuty – pierwszy dotyczył niedopełnienia przez niego obowiązków służbowych, drugi zaś – próby osiągnięcia korzyści majątkowej przez inne osoby w ramach sprawy dotyczącej zakładów wzajemnych. Kwota tej korzyści okazała się naprawdę imponująca, gdyż w dokumentach śledczych została oszacowana na 21 mld zł. 

Afera hazardowa Ryszard Sobiesiak rozwijała się dalej i już w lipcu 2018 roku były wiceminister finansów i były szef służby celnej został oskarżony o popełnienie wymienionych wyżej przestępstw (właściwe zawiadomienie zostało złożone do Prokuratora Generalnego).

Jacek K. nie przyznał się do popełnienia czynów, o które go oskarżano w zarzutach, w tym lobbingu ustawy hazardowej. W maju 2018 roku zatrzymanie figuranta w sprawie o hazardzie w Polsce zostało uznane za niezasadne.

Konsekwencje w świecie hazardu: prace nad przygotowaniem projektu ustawy

Afera hazardowa w Polsce miała wiele daleko idących skutków, dla świata hazardu była to nowelizacja w ustawie o grach hazardowych, zgodnie z którą automaty typu jednoręki bandyta zostały usunięte z przestrzeni publicznej: kręcić bębny od momentu wprowadzenia zmian można było jedynie w kasynach stacjonarnych lub internetowych. Dozwolone stało się korzystanie z takich gier hazardowych w Polsce: ruletka, blackjack, poker, sloty oraz legalne zakłady wzajemne.

Zaostrzono także przepisy dotyczące licencji: organizowanie gier bez zezwolenia ministerstwa finansów zostało zabronione. Do tej pory jedynym kasynem online, któremu udało się spełnić ten wymóg jest Total Casino, które jest własnością Totalizatora Sportowego i funkcjonuje od grudnia 2018 roku. W Polsce działa także około 50 kasyn stacjonarnych. Jednocześnie Ministerstwo Finansów zyskało większe uprawnienia do nadzoru nad rynkiem gier hazardowych, w tym do kontroli nad działalnością operatorów gier oraz nadzoru nad przestrzeganiem przepisów prawnych w tym zakresie.

W ramach nowelizacji zmieniono także zasady opodatkowania polskich firm hazardowych: stawki podatku stały się zróżnicowane odpowiednio do poziomu ryzyka i potencjalnych zysków w różnych odmianach gier karcianych, stołowych oraz na automatach.

Zakończenie

Afera hazardowa, która wybuchła 1 października 2009 roku i była związana z przygotowywaniem projektu ustawy hazardowej, wstrząsnęła polskim społeczeństwem, a skutkiem afery była nie tylko dymisja urzędników, ale i przyjęcie nowej Ustawy hazardowej. Nowa ustawa na zawsze odmieniła losy polskiego stacjonarnego i internetowego hazardu. Przepisy ustawy o grach losowych i zakładach wzajemnych zostały zaostrzone, minister finansów podjął także walkę z nielegalnym hazardem.

Afera miała negatywne skutki też dla polityki, gdyż spowodowała poważny kryzys w rządzie D. Tuska i przyczyniła się do rezygnacji ze stanowisk kilku kluczowych polityków. Skutkowało to z kolei utratą zaufania opinii publicznej do rządu i partii rządzącej. Obecnie kwestią zmian przepisów prawa dotyczących hazardu w Polsce zajmuje się Magdalena Rzeczkowska.

NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA