Bieszczadzki Park Narodowy

Przed II wojną światową Bieszczady były mało znane w porównaniu z innymi częściami Karpat, ale w 1934 r. dr Mieczysław Orłowicz zachęcał turystów do odkrywania tego wyjątkowego regionu, podkreślając jego unikalne walory krajobrazowe, takie jak łąki i lasy bukowe. Inicjatywy utworzenia parku narodowego rozpoczęły się w latach 50. XX wieku. W 1955 r. Komisja Turystyki Górskiej zaproponowała utworzenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, a w 1956 r. zoolog Władysław Grodziński przedstawił pierwsze konkretne propozycje do rozważenia.

Po dziesięcioleciach badań naukowych i dyskusji, w tym propozycji wielu przyrodników i naukowców, takich jak Stanisław Lisowski i Adam Urbański, park został oficjalnie utworzony 4 sierpnia 1973 roku. Park początkowo obejmował 5 955,35 hektarów, w tym ważne obszary przyrodnicze, takie jak Tarnica, Halicz, Krzemień i inne, przez wszystkie kolejne lata park powiększał się, zwłaszcza podczas zmian politycznych w Polsce pod koniec lat 80-tych i na początku lat 90-tych, osiągając obecną powierzchnię 29 202 hektarów ze szczytami do 1346 metrów (Tarnica).

Bieszczadzki Park Narodowy położony jest w Bieszczadach Zachodnich, Karpatach Wschodnich, w południowo-wschodniej Polsce, z południową granicą hydrograficzną między zlewiskami Morza Czarnego i Bałtyckiego, a cały obszar parku znajduje się w górnym biegu dorzecza Sanu. Geologicznie składa się z utworów fliszowych, w których piaskowce i łupki występują naprzemiennie, tworząc charakterystyczne grzbiety i doliny.

W 1992 r. park narodowy został włączony do Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie, a w 1998 r. otrzymał Dyplom Rady Europy za wzorowe zarządzanie obszarem chronionym. W 2021 r. cztery obszary lasów bukowych parku zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Międzynarodowy Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie

Międzynarodowy Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie znajduje się w trzech krajach: Polsce, Słowacji i Ukrainie. Utworzony w 1992 r. jako polsko-słowacki transgraniczny obszar chroniony, od 1998 r. stał się trójstronnym polsko-słowacko-ukraińskim obiektem o powierzchni ponad 178,55 tys. ha. Rezerwat podzielony jest na trzy strefy funkcjonalne: centralną (bez ingerencji człowieka), buforową i przejściową, w której stosowane są zasady zrównoważonego rozwoju.

• Polska część: Bieszczadzki Park Narodowy obejmuje 29,20 tys. ha (86% lasy, 6% łąki, 8% inne ekosystemy);
• Część słowacka: Park Narodowy Połoniny o powierzchni 29,81 tys. ha i otulina o powierzchni 10,97 tys. ha.
• Część ukraińska: Użański Park Narodowy o powierzchni 39,16 tys. ha z 7 rezerwatami i 10 pomnikami przyrody.

Ten rozległy rezerwat obejmuje zróżnicowane krajobrazy, różnorodność biologiczną i dziedzictwo kulturowe, chroniąc cenne ekosystemy i promując ich zrównoważony rozwój.

Dziedzictwo kulturowe

Bieszczadzki Park Narodowy zawiera liczne ślady dawnej działalności człowieka: pozostałości dworów, drewniane cerkwie, cmentarze i przydrożne krzyże. Wszystkie te zasoby kulturowe były świadkami wielu wydarzeń historycznych, w tym II wojny światowej i przesiedleń miejscowej ludności podczas Akcji Wisła.

Do 1939 r. w regionie istniało 51 cerkwi prawosławnych, z których do dziś zachowało się tylko 5, były też trzy synagogi, ale żadna nie przetrwała. Z 44 majątków z gospodarstwami rolnymi nie zachował się żaden. Z 73 młynów wodnych i 51 tartaków niestety nie zachował się ani jeden. Z ponad 1342 domów nie zachował się ani jeden. Tylko 20 z 54 cmentarzy zachowało się w jakiejś formie, a 22 już nie istnieją.

Park aktywnie działa na rzecz ochrony zabytków, w tym konserwacji pozostałości fundamentów budynków, kościołów i nagrobków. Pod ścisłą ochroną i opieką znajdują się również stare drzewa, które są świadkami historycznych wydarzeń. Ponadto podejmowane są działania mające na celu utrzymanie tradycyjnych ogrodów i sadzenie lokalnych odmian drzew. Pracownicy wykorzystują nowoczesne metody badawcze, takie jak skanowanie laserowe i badania radarowe, aby zidentyfikować i zachować pozostałości dziedzictwa kulturowego.

Najciekawsze obiekty i miejsca kultu religijnego

1. Pozostałości cmentarzy i krzyży przydrożnych: Na cmentarzu w Berechi-Hurne znajduje się 18 nagrobków w różnym stanie technicznym z ciekawą ikonografią, w tym postument z wyrzeźbionymi symbolami chrześcijańskimi. W Benjovi znajdują się nagrobki z rzeźbami dzbana i kwiatu, symbolami ziemskiego życia i przemijania;
2. Cerkwie prawosławne: Cerkiew w Smolniku jest jedyną zachowaną cerkwią typu bojkowskiego, wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Fundamenty innych cerkwi można znaleźć w miejscowościach Caryńskie, Berechy Gurni, Bukowiec, Syanki i Wołosate;
3. Obiekty techniczne i przemysłowe: Na terenie parku zachowały się pozostałości młynów, tartaków i innych obiektów przemysłowych. Ważnym świadectwem historycznym jest sieć kolejek wąskotorowych wykorzystywanych do transportu drewna.

Fauna Bieszczadzkiego Parku Narodowego

W Bieszczadzkim Parku Narodowym i jego otulinie żyje około 58 gatunków ssaków, wśród których najliczniejsze są drobne zwierzęta: gryzonie, owadożerne i nietoperze. Ważne są także duże ssaki drapieżne: niedźwiedź brunatny (Ursus arctos), wilk (Canis lupus), ryś (Lynx lynx) i żbik (Felis silvestris), a także roślinożerne: żubr (Bison bonasus), jeleń szlachetny (Cervus elaphus), sarna (Capreolus capreolus) i dzik (Sus scrofa).

Interakcja między drapieżnikami i zwierzętami kopytnymi w parku jest ważna dla utrzymania naturalnej równowagi. Jelenie są głównym składnikiem diety wilków, stanowiąc około 80% ich naturalnej zdobyczy. Renifery stosują kilka strategii, aby zminimalizować ryzyko śmiertelności, w tym lokalizowanie miejsc narodzin cieląt w wysokich partiach gór i jesienne rykowisko na łąkach. Liczba reniferów w parku waha się od 140 do 600, ze średnią 370. Podczas surowych zimowych miesięcy migrują one do dolin w poszukiwaniu pożywienia.

Sarny są mniej liczne w parku, ze średnią liczbą 80 osobników, podczas gdy liczba dzików zależy od dostępności pożywienia i warunków pogodowych i waha się, z wyraźnym spadkiem w latach 2009-2015 do 70 osobników, a następnie wzrostem w 2017 r. do 260 osobników. Żubry zostały reintrodukowane w latach 60. ubiegłego wieku, a ich liczba wynosi obecnie około 20 osobników.

Bieszczady są ważnym miejscem dla dużych drapieżników w Polsce. Park jest domem dla czterech grup rodzinnych wilków, których liczebność waha się od 24 do 45 osobników. Zajmują one obszar do 900 km². Populacja niedźwiedzi brunatnych w parku wynosi około 15-20 osobników. Liczba rysi w parku jest bardzo niska i wynosi około sześciu dorosłych osobników. Dzikie koty, które liczą ponad 15 dorosłych osobników, również korzystają ze zdobyczy wilków i są liczniejsze niż rysie.

Flora Bieszczadzkiego Parku Narodowego

Flora roślin naczyniowych w Bieszczadzkim Parku Narodowym wyróżnia się różnorodnością biologiczną i unikalnymi gatunkami. Pierwsze kompletne dane na temat flory parku zostały dostarczone przez Bolesława Kotulę w 1883 r. i Eustachego Wołoszczaka w 1894 r., a ich badania położyły podwaliny pod określenie granicy fitogeograficznej między Karpatami Zachodnimi i Wschodnimi. Flora roślin naczyniowych w parku obejmuje 826 gatunków, choć rzeczywista liczba może być nieco większa niż 800 ze względu na możliwe wyginięcie niektórych gatunków.

Osobliwością bieszczadzkiej flory jest obecność gatunków wschodniokarpackich, które nie występują w Karpatach Zachodnich. Najważniejszymi gatunkami z biogeograficznego punktu widzenia są Aconitum bucovinense i Leucoium vernum ssp, które są endemitami Karpat Wschodnich i są szczególnie ważne dla zrozumienia biogeografii regionu.

Gatunki roślin górskich odgrywają równie istotną rolę we florze parku, ze zidentyfikowanymi łącznie ponad 180 taksonami górskimi, w tym 71 taksonami alpejskimi, około 40 pospolitymi taksonami górskimi i 70 gatunkami górskimi. Taksony górskie stanowią ponad 23% całkowitej flory parku, co podkreśla jego górski charakter i naturalność lokalnej roślinności.

Gatunki synantropijne i antropogeniczne stanowią 110 gatunków, z których większość ogranicza się do osad i szlaków komunikacyjnych. Największe zagrożenie dla tutejszej flory stanowią gatunki inwazyjne, takie jak barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) i nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis). Park aktywnie walczy z gatunkami inwazyjnymi, podejmując działania mające na celu ich zniszczenie i ograniczenie rozprzestrzeniania się.

Co warto zobaczyć w parku

Muzeum Przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego posiada szereg bardzo ciekawych ekspozycji, na parterze znajduje się sala wystaw czasowych, w której można obejrzeć wystawę fotograficzną poświęconą unikatowej przyrodzie Bieszczadów. Znajduje się tu również Jaskinia Czasu z plejstoceńskimi artefaktami, eksponatami geologicznymi i informacjami o powstawaniu Bieszczadów. W części historycznej odtworzono chatę bojkowską, a do Waszej dyspozycji są legendy i tradycyjne przepisy kulinarne. Na drugim piętrze prezentowana jest fauna i flora Bieszczadów, w tym dioramy lasu karpackiego oraz proces powstawania torfowisk wysokich. Dla dzieci przygotowano specjalną strefę o nazwie Dzikie Królestwo Rysia Pendzelka z grami edukacyjnymi. W klubokawiarni przy kawie lub herbacie można posłuchać diaporam i filmów o bieszczadzkiej przyrodzie.

Chata Puchacza na Połoninie Wetlińskiej pełni funkcję schroniska turystycznego. Tutaj możesz odpocząć, przeczekać złą pogodę, napić się kawy, herbaty, czekolady lub wody, zjeść obiad, naładować telefon i przenocować w nagłych wypadkach. Toalety są również dostępne, jeśli dostępna jest woda deszczowa. Schronisko nie posiada zaplecza gastronomicznego ze względu na brak zaopatrzenia w wodę, woda i żywność są dostarczane samochodem. Ważne jest, aby zabrać ze sobą śmieci, ponieważ utylizacja odpadów jest skomplikowanym i kosztownym procesem.

Turystyka jeździecka

W Bieszczadzkim Parku Narodowym turystyka jeździecka organizowana jest w ośrodkach hodowli koni huculskich w Wołosatem i Tarnawie Niżnej, gdzie odwiedzający mogą wziąć udział w lekcjach jazdy konnej, wycieczkach konnych i spacerach terenowych pod okiem wysoko wykwalifikowanych instruktorów. Doświadczeni jeźdźcy mogą cieszyć się trasami jeździeckimi parku, pozwalającymi w pełni cieszyć się przyrodą i malowniczymi krajobrazami. Latem oferowane są przejażdżki bryczką, a zimą saniami. Możesz również wjechać do parku na własnych koniach z odpowiednim pozwoleniem.

Piesze wędrówki

Bieszczadzki Park Narodowy posiada sieć szlaków turystycznych, które biegną przez malownicze doliny, wzdłuż potoków i na szczyty górskie, do najpopularniejszych tras należą:

• Przełęcz Wyżna - Połonyna Wetlińska - Berehy Górne: trasa łatwa, o długości około 5 km, której przejście zajmuje 2-3 godziny.
• Berehy Górne - Połonyna Caryńska - Ustrzyki Górne: łatwa trasa o długości około 9 km, która zajmuje 3-4 godziny.
• Wołosate - Tarnica - Shyroky Verkh - Ustrzyki Górne: średnia trasa o długości około 14 km, która zajmuje 4-5 godzin.
• Wołosate - Tarnica - Halicz - Rassypaniec - Wołosate: trasa trudna, o długości ok. 19 km, której przejście zajmuje 6-8 godzin.
• Bereżki - Per Przyślup - Połonina Caryńska - Ustrzyki Górne: trasa średnia, o długości ok. 10 km, której przejście zajmuje 4-5 godzin.
• Przełęcz Wyrzniańska - Mała Rawa - Wielka Rawa - Ustrzyki Górne: średnia trasa o długości około 10 km, która zajmuje 4-5 godzin.

Aby wędrówka była udana, zaleca się odpowiednią kondycję fizyczną, odpowiedni sprzęt, mapy i pomoce nawigacyjne, jedzenie i wodę, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i poszanowanie otaczającej przyrody. Ważne jest również, aby sprawdzić warunki pogodowe i pamiętać, że istnieje możliwość spotkania dzikich zwierząt.

Jazda na rowerze

W Bieszczadzkim Parku Narodowym jazda na rowerze jest dozwolona na drogach publicznych i specjalnie wyznaczonych trasach rowerowych po uiszczeniu opłaty za wstęp.

1. Bukowiec - Bieniewa - wiata przed potokiem Niedźwiedzie - Bukowiec, długość 13,2 km.
2. Ścieżka rowerowa Sokoliki, długość 2,7 km.
3. Ścieżka rowerowa Dźwiniacz - Horny, długość 12 km.

Jazda rowerem po szlakach turystycznych jest surowo zabroniona ze względów bezpieczeństwa i ochrony przyrody. W parku znajduje się około 75 km dróg dostępnych dla rowerzystów, w tym kilka utwardzonych dróg wewnętrznych. Przygotowane parkingi rowerowe umożliwiają pozostawienie rowerów na czas wędrówki. Wypożyczalnie rowerów górskich są dostępne w Tarnawie Dolnej. Korzystanie z parkingu rowerowego jest bezpłatne, ale park nie ponosi odpowiedzialności za bezpieczeństwo rowerów.

Wskazówki dojazdu.

Warto zaznaczyć, że Bieszczadzki Park Narodowy jest idealnym miejscem dla rodzin z dziećmi, osób starszych, niepełnosprawnych i rowerzystów ze względu na łatwe ukształtowanie terenu.

Do parku można dojechać samochodem skręcając z DW nr 896 w kierunku miejscowości Muchne. Parkowanie jest możliwe tylko w wyznaczonych miejscach: w Bazie Nad Roztokami, w pobliżu Stacji Koni Huculskich, w pobliżu torfowiska w Tarnawie Niżnej i w Bukówce. W Tarnawie Niżnej na odwiedzających czekają ścieżki przyrodnicze i historyczne, stacja koni huculskich, wypożyczalnia rowerów i tarasy widokowe. W Bukowcu dostępne są trasy rowerowe oraz ścieżka przyrodniczo-historyczna.

Bilet wstępu jest ważny na wszystkie szlaki parku przez cały dzień i jest dostępny w różnych punktach informacyjnych i kasach biletowych.

Możesz kupić bilet i zapoznać się z regulaminem tutaj