Wybory 2019 w Republice Białorusi: Chronologia wydarzeń i wyniki

17 listopada 2019 r. na Białorusi odbyły się regularne wybory deputowanych do parlamentu w ramach Narodowego Zgromadzenia siódmej kadencji. Jedną z charakterystycznych cech kampanii było to, że wcześniej wybrany parlament złożył rezygnację prawie rok wcześniej, niż określa to prawo wyborcze.

Przeczytaj, dlaczego tak się stało i jak rozwijały się wydarzenia w naszym analitycznym przeglądzie.

Fakty i tło

Poprzednie wybory deputowanych do Narodowego Zgromadzenia odbyły się 11 września 2016 r. Oznaczało to, że kadencja miała wygasnąć 10 września 2020 r. (zgodnie z prawem Białorusi, parlament jest wybierany na cztery lata). Ale wybory prezydenckie były już planowane na 2020 rok, ponieważ kadencja urzędującego głowy państwa miała wygasnąć 30 sierpnia 2020 roku.

Na początku Prezydent kraju stwierdził, że nie ma przesłanek do wcześniejszych wyborów. Nieco później przewodnicząca Centralnej Komisji Wyborczej, Lidiya Yermoshina, dodała, że mało prawdopodobne jest, aby dwie kampanie wyborcze odbyły się w tym samym roku. Oczekiwano, że priorytety zostaną ustalone podczas dorocznego przemówienia Głowy Państwa do Narodowego Zgromadzenia i ludu.

Tak się stało, gdy Alaksandr Łukaszenka ogłosił, że wybory parlamentarne odbędą się wcześniej.

5 sierpnia 2019 r. Prezydent kraju podpisał dekrety o przeprowadzeniu wyborów do Rady Republiki (wyższej izby parlamentu) oraz do Izby Reprezentantów. Jako datę głosowania wybrano 17 listopada 2019 r.

Unikalne cechy systemu wyborczego i ustawodawstwa

Parlament Republiki Białorusi składa się z dwóch izb - Rady Republiki (mianowanej bezpośrednio przez Prezydenta) oraz Izby Reprezentantów (wybieranej w systemie większościowym w jednomandatowych okręgach wyborczych). Izba niższa składa się z 110 deputowanych, z czego 20 reprezentuje Mińsk, a kolejne 90 - pozostałe sześć regionów kraju.

Zgodnie z prawem wyborczym, wybory do nowej izby niższej parlamentu muszą być zaplanowane najpóźniej 30 dni przed końcem kadencji urzędujących deputowanych. Do Izby Reprezentantów może być wybrany każdy obywatel kraju, który ukończył 21 lat. Istnieje kilka warunków, w tym brak przeszłości kryminalnej oraz stałe miejsce zamieszkania na terytorium Republiki Białorusi.

Nominacja kandydatów na deputowanych odbywa się na kilka sposobów:

• Oficjalnie zarejestrowane partie polityczne są wpisane do rejestru Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Białorusi. Nominację przeprowadzają najwyższe organy partii.
• Kolektywy pracownicze są zgłaszane podczas spotkań w miejscu pracy. Nominacja odbywa się na podstawie wyników spotkania z udziałem co najmniej połowy listy pracowników (całkowita liczba personelu organizacji musi przekraczać 300 osób).
• Obywatele kraju zbierają podpisy. Nominację przeprowadzają członkowie grupy inicjatywy kandydata, składającej się z 10 lub więcej osób. Aby zostać kandydatem do Izby Reprezentantów, trzeba zebrać co najmniej 1000 podpisów w swoim okręgu wyborczym.

Wybory odbywają się w tajnym głosowaniu: wyborca wypełnia kartę do głosowania w specjalnym pomieszczeniu lub budce. Prawo wyborcze zakłada udział pełnomocników kandydatów i obserwatorów, przedstawicieli mediów we wszystkich rodzajach głosowania i procesie liczenia głosów. Kandydaci na deputowanych do Izby Reprezentantów mogą być obecni w lokalach wyborczych.

Do podsumowania wyników i rozdysponowania mandatów stosuje się system większościowy absolutnej w pierwszej turze i względnej w drugiej turze. Aby wybory były uważane za ważne, musi w nich uczestniczyć co najmniej połowa wyborców z wcześniej przygotowanej listy w okręgu. Wymagana frekwencja w drugiej turze wynosi 25%. Wyniki są publikowane przez Centralną Komisję Wyborczą kilka dni po zakończeniu głosowania i liczeniu głosów.

Jak przebiegał proces nominacji?

Rejestracja kandydatów do Izby Reprezentantów siódmej kadencji zakończyła się 18 października 2019 r. Na 110 miejsc w Izbie Niższej Parlamentu kandydowało 558 osób. Początkowo ponad 700 osób mogło zostać kandydatami, ale niektórzy z wnioskodawców zostali pozbawieni prawa do rejestracji. Wśród nich byli urzędujący posłowie z partii opozycyjnych, Anna Konopatska i Elena Anisim.

Liberalno-Demokratyczna Partia nominowała maksymalną liczbę kandydatów do parlamentu - 98 wnioskodawców (17,5% ogólnej liczby). W pierwszej trójce znaleźli się również przedstawiciele Komunistycznej Partii Białorusi (50 poszukiwaczy mandatu, czyli 8,9% ogólnej liczby) oraz Zjednoczonej Partii Obywatelskiej (47 kandydatów, 8,4% ogólnej liczby).

Głosowanie i Wyniki

Przedterminowe głosowanie odbyło się od 12 do 16 listopada, a główne głosowanie miało miejsce 17 listopada 2019 roku. Akredytowano ponad 39 000 obserwatorów z Białorusi i 1 030 obserwatorów międzynarodowych do monitorowania przestrzegania ustawodawstwa wyborczego.

Następnego dnia Centralna Komisja Wyborcza opublikowała wstępne wyniki, które określiły wszystkich wybranych posłów. Ostateczne wyniki ogłoszono 22 listopada, a sesje obu izb nowo wybranego parlamentu zaplanowano na 6 grudnia.

Frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2019 roku wyniosła 77,40%, a 5,32 z 6,87 miliona zarejestrowanych wyborców oddało swój głos popierając kandydata.

Zgodnie z wynikami głosowania, żaden z kandydatów opozycji nie wszedł do Zgromadzenia Narodowego. 89 z 110 mandatów przypadło osobom niezależnym, 11 miejsc w Izbie Reprezentantów zajęli deputowani z Komunistycznej Partii Białorusi, 6 - z Republikańskiej Partii Pracy i Sprawiedliwości, 2 - z Białoruskiej Partii Patriotycznej, po jednym - z Liberalno-Demokratycznej Partii i Białoruskiej Partii Agrarnej.

Przewodnicząca Centralnej Komisji Wyborczej Białorusi, Lidiya Yermoshina, powiedziała: „Ogólnie kampania wyborcza odbyła się na przyzwoitym poziomie, chociaż organizatorzy wyborów mają trochę pracy do zrobienia. Mamy niedociągnięcia; znamy je lepiej niż jakikolwiek obserwatorzy, ponieważ widzimy proces od środka. Oczywiście, trzeba go poprawić.”

Kilka statystyk na podsumowanie:

• Wśród wybranych deputowanych było 44 kobiety, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu z wynikami wyborów do Izby Reprezentantów VI kadencji (gdzie było ich 38).
• W odnowionym parlamencie są dwie osoby poniżej 30. roku życia.
• Średnia wieku członków nowo wybranego parlamentu to 50,4 lat.
• Trzydzieści osób (27,3%) otrzymało mandat parlamentarny po raz drugi.
• Wszyscy wybrani deputowani mają wyższe wykształcenie.